شرق متعهدتر از غرب

پایگاه رهنما؛

خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها،ایده رفع مشکلات کشور در سایه مذاکره با غرب را به محاق برد.این ایده از سال 1392 از سوی جریان اعتدال در پیش گرفته شد و نتیجه آن در سال96 پدیدار شد.بعد از این واقعه دولت برای حفظ تبادلات مالی و صادرات نفت روی متحد آمریکا،یعنی اروپا حساب باز کرد تا در پرتو آن منافع ج.ا.ایران از بازگشت تحریم ها در فضای بین الملل متضرر نشود.به همین خاطر مذاکرات جدیدی در اردیبهشت ماه بین ایران، اتحادیه اروپا و سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان آغاز شد که براساس آن قرار بود سازوکار مالی ویژه ای بر پایه یورو برای تسهیل روابط بین ایران و اروپا شکل بگیرد.اما اروپایی ها بنا به تحربه گذشته به بهانه های مختلفی از جمله عدم تصویب FATF در ایران از تحقق وعده‌های خود شانه خالی کردند.
با وجود اینکه سه لایحه از FATFدر مجلس به تصویب رسید،اروپایی ها با شروع تحریم های ثانویه آمریکادر 13 آبان نیز،وعده های خود را عملیاتی نکردند و تعهداتشان در قبال برجام را به سال آینده موکول کردند.بنابراین خیلی ها به این صرافت افتادند که قرار نیست اروپا سازوکار اجرایی تعهدات خود را عملی کند؛تا جایی که اتریش(ریاست دوره ای اتحادیه اروپا)اعلام  کرد که نمی تواند میزبان سازوکار اجرای تعهدات یا همان(SPV)باشد!این در حالی است که ایران از اروپاییها خواسته بود یکی ازکشورهای درجه 1 یعنی آلمان ،انگلیس و فرانسه این میزبانی را بپذیرند.
به موازات اینکه دولت،مذاکرات با اروپایی ها را پیش می برد،یک نگاهی که در داخل مطرح شد،چرخش دیپلماسی به سمت شرق و بهره گیری از ظرفیت کشورهای آسیایی در کنار تقویت رابطه با آفریقا و آمریکای لاتین بود؛چرا که گمان می رفت چرخش به شرق به خصوص سه کشور چین،هند و روسیه ایران را زودتر به نتیجه می رساند. چرا که چین و هند از یک سو داعیه دار برتری اقتصادی در سطح جهانی اند و از سوی دیگر در برابر توسعه طلبی های اقتصادی آمریکا ایستادگی کرده اند.
چین و هند در جایگاه ابرقدرت های اقتصادی نیازمند منابع مالی مختلف در سایه همکاری های چندجانبه هستند. در این میان، ایران به منزله کریدوری برای دسترسی این کشورها به منابع مختلف انرژی نقش بسزایی دارد.در مورد روسیه نیز پرواضح است که در یکی دو دهه اخیر،سطحی از مقاومت را در برابر سیاست های هژمونیک آمریکا به نمایش گذاشته است.در این راستا،تلاش هایی برای تحقق این ایده صورت گرفت؛سفر آقای دکتر روحانی به چین و سفر دکتر ولایتی به روسیه از جمله اقدامات بودند که در این مسیر صورت گرفتند.در حقیقت در برهه ای که اروپایی ها از اجرای تعهدات خود سرباز می زنند،شرقی ها به مراتب متعهد تر ظاهر شده اند و در جهت تقویت روابط اقتصادی خود با ایران گام بر می دارند؛
الف)هند در زمره اولین کشوری است که با وجود فشار آمریکا به کاهش خرید نفت از ایران،خرید نفت خود را افزایش داده و متعهد شده طی سازوکار جدیدی هم شرایط بازگشت سرمایه به ایران را فراهم کند و هم بخشی از نیازهای ایران به کالاهای مختلف را تأمین کند.روزنامه مالای میل،در هفته گذشته از سفارش 9 میلیون بشکه‌ای نفت به ایران از سوی شرکت‌های MRPL و IOC برای چند ماه آینده و همچنین امضای توافق میان ایران و هند برای پرداخت مبادلات تجاری از طریق روپیه و توسط بانک UCO خبر داد.
ب)روسیه نیز با اقدامات متفاوتی به استقبال تقویت همکاری با ج.ا.ایران آمده است؛طراحی و اجرای یک شبکه مالی مشابه سوئیفت(که مورد تحریم آمریکا واقع شده) با همکاری اتحادیه صنعت رمزنگاری و بلاک‌چین روسیه با آزمایشگاه بلاک‌چین ایران اولین اقدامی که می تواند مسیری کارآمد را برای جبران تحریم شبکه مالی از سوی آمریکا فراهم کند.
گام دوم،توافق بین ایران و روسیه برای اجرای منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا است که البته درمجلس دومای روسیه تصویب شد.بر اساس این طرح،منطقه آزاد تجاری مسیری برای مراودات ایران با ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و روسیه خواهد بود و ظرفیت قابل‌توجهی را نیز برای صادرات و واردات ایران در دوران تحریم فراهم خواهد کرد.
ج) واقعیت این است که چین و روسیه سا ل هاست در تلاشند خود را از استیلای دلار بیرون آورند. امروز موضوع ایران این شانس را برای این دو قدرت فراهم آورده که قدرت های اروپایی را هم با خود همراه کنند. اتحاد و هم رأی بودن این پنج قدرت جهانی، که در مجموع اقتصادی به مراتب بزرگ تر از آمریکا دارند، برای مقابله با واشنگتن، در سایه مطرح شدن موضوع ایران میسر می شود.
امروز نگاه کاسب کارانه ترامپ،نظم لیبرال آمریکایی را بی اعتبار کرده است.ظهور اقتصادهای نوظهورمنطقه ای و جهانی که عمدتاً در شرق وجود دارند،سیاست های هژمونیک آمریکا را به حاشیه رانده است.جمهوری اسلامی ایران که از بدو شکل گیری خود،ساز مخالفت با نظم آمریکایی را کوک کرده بود،در این مقطع می تواند روی موج منفی جبهه غربی و شرقی علیه آمریکا سوار شود و نهایت بهره برداری را از این ظرفیت شکل گرفته ،داشته باشد و به جای تکیه به وعده های سرخرمن اروپا روی شرق مقتدر و نوظهور حساب ویژه ای بازکند.